Kiedy kupujesz w gazecie reklamę, możesz wybrać stronę i dzień publikacji. Kiedy ogłaszasz program promocji zatrudnienia najlepszych absolwentów, sam wybierasz miejsce i dzień rozpoczęcia tej akcji.

Ale kiedy spotkasz się oko w oko z ambitnym dziennikarzem, który zechce uzyskać od Ciebie wypowiedź w kontrowersyjnej sprawie, tego już wiedzieć nie musisz, szczególnie jeśli odrzuciłeś dziś rano propozycję wypowiedzi przed kamerą.

Przykład: Jesteś właścicielem klubu piłkarskiego. Przed Twoim biurem parkuje telewizyjny wóz transmisyjny naszpikowany antenami satelitarnymi. Wyskakuje z niego młody człowiek w wytartych sztruksach, dziarsko zarzuca na ramię kamerę i kieruje się ku wejściu.

Wychodzisz przed budynek, aby sprawdzić co się dzieje. Zanim się czegokolwiek dowiesz jak spod ziemi wyrasta przed Tobą elegancko ubrany reporter, podstawia mikrofon i pyta: "Co panu wiadomo o korupcji wśród sędziów piłkarskich?"

Jesteś zaskoczony i zmieszany. Coś mruczysz pod nosem. Próbujesz zasłonić ręką obiektyw kamery. Grozisz wezwaniem policji. Opinia publiczna już wie, że "maczałeś w tym palce" :-(

Czego uczą dziennikarzy

Przeprowadzenie wywiadu z zaskoczenia często jest jedyną metodą uzyskania wypowiedzi na aktualny i ważny temat. Decyzję o zastosowaniu tej metody podejmuje się po odrzuceniu oferty udzielenia wypowiedzi. Osoba, wobec której podejmuje się takie działanie, musi być ważnym źródłem informacji, których nie można zdobyć w innym miejscu.

Wywiad z zaskoczenia zwykle ma konfrontacyjny charakter i wiąże się z fizycznym zagrożeniem dla dziennikarza. Dlatego zalecana jest daleko posunięta ostrożność.

Oto osiem porad jak przeprowadzić taki wywiad:

1. Poznaj zwyczaje i nawyki osoby, którą chcesz zaskoczyć. Dowiedz się, o której godziny przychodzi do pracy i kiedy ją kończy. Sprawdź gdzie parkuje samochód. Wybierz najlepsze miejsce na zasadzkę. Powinno to być miejsce, z którego trudno uciec oraz gwarantujące odpowiedni dystans do przejścia, w czasie którego zadasz swoje pytania. Jeśli to możliwe, unikaj okolic domu i obecności dzieci w okolicy.

2. Przygotuj listę pytań. Musisz pytać głośno, szybko i zdecydowanym tonem. Nie pytaj, "Dlaczego pan to zrobił?", gdyż w takim pytaniu zakładasz, że pytany coś zrobił. Pytaj, "Czy to prawda, że..." albo "Co ma pan do powiedzenia na temat...?"

3. Bądź przygotowany na to, że pytana osoba nic nie powie. Ale to żaden kłopot. Celem wywiadu z zaskoczenia jest utrwalenie przez kamerę reakcji osoby, która nie chce z Tobą rozmawiać. Takie nagranie to alibi, że próbowałeś zdobyć wypowiedź.

4. Weź ze sobą jak najwięcej ludzi. Wywiady z zaskoczenia mogą być niebezpieczne. Obecność większej grupy ludzi może ostudzić agresywne zapędy uczestników tego zdarzenia. Będziesz mieć więcej świadków jeśli zdarzy się coś nieprzyjemnego.

5. Jeśli możesz, weź ze sobą na wywiad dwie ekipy. Jedna będzie przez cały czas przy bohaterze rozmowy. Druga kamera sfilmuje wywiad z szerokiego planu.

6. Sprawdź sprzęt. Powiedz każdemu członkowi ekipy co ma robić po włączeniu kamery i mikrofonu. Zrób próbne nagranie jeśli to nie grozi zdemaskowaniem Twej obecności.

7. Ludzie zaskoczeni obecnością kamery czasem zachowują się agresywnie. Jeśli ktoś Ciebie dotknie, popchnie lub spróbuje odsunąć obiektyw kamery, zdecydowanie poproś, aby tego nie robił. Jeżeli nie przestanie, wezwij policję. Jeżeli dysponujesz dwiema kamerami, drugi operator utrwali całe zajście. To nagranie możesz wykorzystać w sądzie jako dowód.

8. Wszystko co robisz musi zgodne z prawem. Nie wolno Ci wejść na teren prywatny bez zgody właściciela. W miejscu publicznym możesz rozmawiać z kim chcesz, ale nigdy nie utrudniaj mu poruszania się ani nie ograniczaj swobody ruchów.

Czego uczą trenerzy medialni

Telewizja to "medium wrażeń". To, co mówisz jest mniej istotne od tego jakie wywierasz wrażenie. Wyobraź sobie na przykład jakie wrażenie robią na widzach goście występujący w telewizji w ciemnych okularach.

Oto osiem porad jak tworzyć pozytywny wizerunek:

1. Sam tego chciałeś. Jeżeli odrzuciłeś prośbę o wywiad, nie dziw się kiedy – wychodząc z pracy, w drodze do samochodu, wysiadając z auta przed domem – nagle zobaczysz przed sobą dziennikarza z mikrofonem i kamerą. Nie uciekaj, nie panikuj, nie rozpaczaj. Po prostu, dziś los wybrał Ciebie.

2. Wygospodaruj trochę czasu na skupienie. Zaproponuj reporterowi, "Przejdźmy w jakieś ustronne miejsce gdzie nie będzie nam przeszkadzał hałas z ulicy i będziemy mogli spokojnie porozmawiać." Zyskasz trochę na czasie, aby pozbierać myśli. Jeżeli spodziewasz się ataku, nie ustawiaj się z logo Twej organizacji w tle. Po co wzmacniać negatywny materiał atrakcyjnym elementem wizualnym?

3. Wyznacz cel. Twoim celem jest skupienie uwagi na informacjach dla Ciebie ważnych. Jeżeli masz czas, napisz na kartce trzy główne tezy, które pragniesz przekazać opinii publicznej. W czasie wywiadu wracaj do tych tez bez względu na to, o co pyta reporter.

4. Odnoś się do sedna sprawy. Twoje odpowiedzi muszą być krótkie (max. 30 sekund), konkretne i rzeczowe. Poważnego oskarżenia, na przykład o współpracę z potężnym bankiem inwestycyjnym w manipulowaniu kursem złotówki nie można zbyć anegdotą jak kiedyś zacząłeś oszczędzać na pierwszy samochód.

5. Nie jesteś robotem. Nie denerwuj się kiedy reporter powtarza pytania. Trzymaj się swojej wersji, ale nie recytuj słów jak automat. Reporter poluje na ciekawą wypowiedź i tylko od Ciebie zależy co usłyszy – nawet kiedy pyta o to samo setny raz.

6. Nie baw się z ekipą telewizyjną w "policjanta i złodzieja". Jeżeli ekipa ma być usunięta z terenu firmy, pracownicy nie powinni robić tego samodzielnie ani grozić dziennikarzom wezwaniem policji. Należy spokojnie poprosić policję o interwencję.

7. Przed kamerą bez prawnika. Nigdy nie wypowiadaj się do kamery w asyście swego prawnika i pamiętaj, że "bez komentarza" robi takie samo wrażenie jak skorzystanie przez oskarżonego z prawa do odmowy zeznań. Chcesz wystąpić w takiej "oskarowej" roli? Lepiej powiedzieć, "Zbieramy wszystkie fakty i wypowiemy się w tej sprawie po ich dokładnej analizie" albo "Teraz tego nie wiem, ale będę wiedzieć za trzy dni" albo "To są poufne informacje i mogą być wykorzystane przez konkurencję na naszą niekorzyść."

8. Tylko winny ucieka. Być może chciałbyś włożyć czapkę niewidkę, ale ucieczka przed kamerą tylko Cię ośmieszy. Nie biegnij. Nie chowaj się za drzwiami. Nie rozmawiaj przez lekko uchylone drzwi. Jeżeli ekipa telewizyjna złapie Cię w czasie wsiadania do samochodu, nie opuszczaj szyby, żeby coś powiedzieć w ostatniej chwili.

Konkluzja

Wywiad z zaskoczenia jest próbą zdobycia przez dziennikarza komentarza na wyłączność. Reporter zadaje krótkie i zaczepne pytania. W tej grze reporter jest napastnikiem. Tym razem ze swoim trenerem medialnym gracie w obronie. Najgorsza rzecz jaką możesz zrobić to strzelić bramkę samobójczą. Mam nadzieję, że teraz wiesz jak tego uniknąć.