Ogłuszający dźwięk syreny. Karetka pogotowia usiłuje przecisnąć się w ulicznym korku. Na pewno przed Tobą był wypadek. Nie możesz się ruszyć, bo jesteś zderzak w zderzak z samochodami z przodu i z tyłu.

Kilku kierowców zapomniało do czego służą klaksony. Robotnicy drogowi łatają dziury w zniszczonym asfalcie. Kilka metrów od Ciebie ruszył młot pneumatyczny.

Za chwilę wejdziesz do strefy stresu. Organizm już to czuje...

Jeśli wpiszesz do internetowej wyszukiwarki słowo "stres", otrzymasz ponad 12 milionów odsyłaczy do informacji na ten temat. Wikipedia definiuje stres jako "dynamiczną relację adaptacyjną pomiędzy możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji (stresorem), charakteryzującą się brakiem równowagi. Podejmowanie działań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi." Stres może być rozumiany jako bodziec, reakcja lub proces (transakcja).

Stres jest naturalną reakcją organizmu na psychiczne, emocjonalne i fizyczne zmiany w otoczeniu. Miliony ludzi na całym świecie codziennie doświadczają stresu o różnym natężeniu - od małej dawki motywującej do lepszego wykonania zadania po ekstremalne porcje wywołujące poważne zaburzenia. Nawet zwierzęta, insekty i rośliny odczuwają negatywne skutki stresu.

Odkrywca stresu Hans Selye twierdzi, że bóle głowy, bezsenność, wysokie ciśnienie krwi, choroby serca i nerek wywołane są stresem. Jego zdaniem, "Każdy stres zostawia nie dającą się wymazać bliznę i każde stresujące doświadczenie sprawia, że organizm się szybciej starzeje."

Kiedy jesteś zestresowany nadnerczowe gruczoły wytwarzają "hormon stresu", który atakuje mięśnie, wewnętrzne narządy i obniża odporność immunologiczną. Choroby będące skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem Hans Selye nazwał mianem niewydolności tzw. syndromu ogólnej adaptacji.

Cichy zabójca

Stres ma cechy skrytego zabójcy; podkrada się cicho i zabija kiedy się tego najmniej spodziewamy. Sam w sobie stres jest zjawiskiem psychicznym, ale może wywoływać negatywne i długotrwałe zmiany somatyczne.

Wiele osób myli stres ze zwykłym przemęczeniem. Kiedy pytasz kogoś czy czuje się zestresowany, słyszysz w odpowiedzi, że wszystko w porządku. W rzeczywistości jest inaczej. Można czuć się fizycznie znakomicie i być w głębokim stresie.

Aby zrozumieć różnicę między chronicznym stresem i zwykłym zmęczeniem wyobraź sobie filiżankę z gorącą herbatą. Może w niej być dużo lub mało cukru. Ilość cukru w herbacie można porównać do stresu, a jej temperaturę do poziomu zmęczenia. Ilość cukru w filiżance nie zmieni się kiedy herbata ostygnie. Podobnie nie musisz być fizycznie wyczerpany, aby cierpieć na uciążliwy stres. Na przykład, zbliżająca się ocena pracownika, decydująca rozprawa w sądzie, wywiad z agresywnym dziennikarzem, udział w publicznej debacie mogą wywołać dokuczliwy stres.

Zwykłe zmęczenie wywołane przez nadmierną aktywność fizyczną ustępuje zazwyczaj po kilkugodzinnym głębokim śnie lub dobrej gorącej kąpieli. Chronicznego stresu nie można usunąć snem lub kąpielą. Ludzie cierpiący na stres często nie umieją samodzielnie ustalić jego przyczyny i wydaje im się, że cały świat spiskuje przeciwko nim. Czują się atakowani, krytykowani, wyczerpani i denerwują ich nawet błahe nieporozumienia. Tłumacząc takie zachowanie podają niejasne i ogólne przyczyny, na przykład, presja w pracy, korki uliczne, hałas, polityka, pogoda, itp.

Warto pamiętać, że chwilowy stres ma także pozytywny wpływ i jest nieodłącznym elementem naszego życia. Stres uwalnia w organizmie noradrenalinę, która stymuluje zapamiętywanie, poprawia nastrój i pobudza do twórczego myślenia.

Zarządzanie stresem nie polega więc na jego eliminacji, ale na umiejętnym dawkowaniu. Idzie o to, aby nasz układ sympatyczny "dowodzący" organizmem w chwilach zagrożenia, wysiłku i walki nie był stale pobudzony. A to wymaga znajomości technik aktywujących działania relaksujące, za które odpowiada układ parasympatyczny magazynujący i konserwujący energię.

To nie presja, polityka czy pogoda...

Zamiast pokazywać palcem niejasne i ogólne przyczyny, lepiej skupić się na konkretach. Czy można samodzielnie poszukać stresorów trzymając się z dala od gabinetu psychoterapeuty?

Wypróbuj prostą technikę ZADAWANIA SOBIE PYTAŃ, podobną do metody stosowanej przez psychologów podczas sesji terapeutycznej. Poprzez zadawanie sobie dociekliwych i dokładnych pytań można zidentyfikować przyczyny stresu i wyeliminować je lub kontrolować bez pomocy z zewnątrz.

Kiedy poczujesz stres w pracy, zacznij od zadania sobie serii pytań. Możesz oczywiście dodać własne, ale ta lista na początek wystarczy.

1. Czy wiesz dokładnie czego się od Ciebie oczekuje w pracy?

2. Czy masz swobodny dostęp do niezbędnych narzędzi, wiedzy, zasobów, ludzi i szkoleń, aby wykonywać swoje obowiązki zgodnie z oczekiwaniami?

3. Czy otrzymujesz wystarczającą ilość czasu na wykonanie zleconych zadań? Jesteś zakładnikiem nierealnych terminów?

4. Czy pracujesz w środowisku, w którym nie akceptuje się poczucia humoru?

5. Czy z natury jesteś niecierpliwy i pobudliwy? Czy często denerwują Cię drobne problemy w pracy?

6. Czy oczekuje się od Ciebie, abyś czytał w myślach swoich współpracowników, albo czy sam tego oczekujesz od nich?

7. Czy jest jakaś konkretna osoba (lub grupa), która wywołuje stres lub ktoś kto bez przerwy patrzy Ci na ręce?

8. Czy ktoś w pracy próbuje Cię ośmieszyć, zdyskredytować, poniżyć?

9. Czy zachowanie jakiegoś współpracownika uniemożliwia Ci wykonywanie swoich obowiązków i wyrażanie własnego zdania?

10. Czy masz kłopoty finansowe? Czy nie potrafisz kontrolować swoich wydatków? Czy wydajesz więcej niż zarabiasz?

11. Czy w pracy krążą denerwujące plotki o redukcji zatrudnienia, obniżkach wynagrodzeń, zmianach na kierowniczych stanowiskach?

12. Czy wszystko musisz robić sam? Czy możesz liczyć na pomoc współpracowników? Czy zajmujesz się też służbowymi sprawami, na które nie masz wpływu?

13. Czy praca, którą wykonujesz jest trudna czy raczej masz kontakt z trudnymi klientami i szefami, którzy wytwarzają atmosferę zastraszenia i terroru, aby ukryć swoje błędy i niekompetencję?

14. Czy martwisz się czymś co miało miejsce w przeszłości lub może wydarzyć się w przyszłości?

15. Czy odczuwasz kłopoty zdrowotne, których źródłem może być stres? Czy przeszedłeś pełne badanie lekarskie, aby wykryć ewentualne ukryte zaburzenia?

16. Czy stan zdrowia lub zachowanie członka Twej rodziny wywołuje stres i zdenerwowanie w pracy?

17. Czy Twoim życiem rządzą e-maile, telefony komórkowe, smsy, blogi, laptopy i inne elektroniczne "smycze"?

18. Czy pracujesz nad źle zarządzanym projektem?

19. Czy wszystko w Twoim wydziale kojarzy się z chaosem wywołanym złym planowaniem?

20. Czy w Twoim wydziale pracuje za mało osób?

21. Czy masz czas na regularny sen i wypoczynek? Czy prawidłowo się odżywiasz?

22. Czy starasz się wszystkich zadowolić? Czy czujesz się uzależniony od aprobaty i nagród?

23. Czy nosisz w pracy niewygodne ubranie i obuwie?

24. Czy masz trudności z zarządzaniem czasem? Czy masz dużo zleceń "na tapecie"? Czy możesz z czegoś zrezygnować?

25. Czy problemy rodzinne zamieniają pracę w piekło?

26. Czy kłopoty w pracy zamieniają życie prywatne w piekło?

27. Czy masz za dużo pracy?

28. Czy nudzisz się w pracy?

29. Czy musisz jeździć do pracy samochodem? Dlaczego właśnie tą trasą?

30. [...]

Lista pytań może być jeszcze dłuższa w zależności od rodzaju pracy; precyzyjne pytania pomogą zidentyfikować prawdziwą przyczynę stresu. Im bardziej dokładnych odpowiedzi udzielisz, tym bardziej skuteczne środki znajdziesz.

Efektywne rozwiązania nie przyjdą do głowy od razu, ale jak przekonuje Anthony Robbins, "Ludzie sukcesu zadają lepsze pytania i dzięki temu dostają lepsze odpowiedzi."